Γρίβα Διγενή 9
Εκκλησίες
Εκκλησία Αγίου Νικολάου
Η μοναδική εκκλησία που υπάρχει στον Πολύστυπο είναι ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου επισκόπου Μύρων της Λυκίας του Θαυματουργού Πολιούχου Αγίου των θαλασσινών και μόνιμου προστάτη και παραστάτη της μικρής κοινότητας του Πολύστυπου. Ο σημερινός ναός χτίστηκε μεταξύ του 1908 και 1912. (Άρχισε την άνοιξη του 1908 και συμπληρώθηκε στα μέσα του 1912). Εγκαινιάστηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1952 από τον τότε Μητροπολίτη Κυρηνείας μ. Κυπριανό Κυριακίδη καρποφορούντος του αιδ. ιερέως Παπά-Νικόλα Κωνσταντή και της πρεσβυτέρας Παρασκευής από το διπλανό χωριό τα Λειβάδια της Πιτσιλιάς.Ο ρυθμός του είναι «Φραγκοβυζαντινός» που αποτελεί δυστυχώς κραυγαλέα παραφωνία από όλους τους ναούς της γύρω περιοχής της Τροοδίτικης Βόρειας Πιτσιλιάς που όλοι ανήκουν στον ξυλόσκεπο ναό με ψαλιδωτή στέγη και επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Ο προηγούμενος ναός του Αγίου Νικολάου βρισκόταν ακριβώς στο ίδιο σημείο και οι διαστάσεις του ήσαν περίπου 14 μέτρα μήκος, 5 μέτρα πλάτος και 8 μέτρα ύψος. Ο σημερινός ναός άρχισε να κτίζεται περιμετρικά γύρω από τον παλαιό από το 1908. Όταν τελείωσε ο ναός στα 1912, οι κάτοικοι γιόρτασαν το Κύριον Πάσχα του 1912 στον παλαιό ναό και ακολούθως τον κατεδάφισαν αφού ο καινούριος ναός είχε ήδη αποπερατωθεί και περιέκλειε τον παλαιό ναό εντός του.Μετά την κατεδάφιση του παλαιού ναού, το τέμπλο του και όλες οι εικόνες του τοποθετήθηκαν στον νέο ναό και αποτέλεσαν το τέμπλο του νέου ναού. Ο παλαιός ναός κτίστηκε μεταξύ του 1832 και του 1834. Προηγουμένως εκεί στο ίδιο ακριβώς σημείο βρισκόταν μία άλλη μικρή αρχαία εκκλησία του Αγίου Νικολάου του τύπου της μονόκλινης ξυλόστεγης εκκλησίας με ψαλιδωτή στέγη. Ο μικρός αυτός ναός ήταν κατάγραφος και ιστορημένος με τοιχογραφίες πιθανόν του 15ου αιώνος. Παραλείψαμε να αναφέρομε ότι ο ναός βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του χωριού πάνω σ’ ένα σκληρότατο πελεκητό βράχο.Πριν από 20 περίπου χρόνια συμπληρώθηκε το τέμπλο της εκκλησίας με νέα προσθήκη κοντά στο παλαιό.Η Εφέστια εικόνα του Αγίου Νικολάου που είναι θαυματουργή και φυλάσσεται στον γυναικωνίτη είναι του 1845. Η αρχαία εικόνα που ήταν μικρών διαστάσεων είχε μεταφερθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα στην Ιερή Μητρόπολη Κυρηνείας για φύλαξη. Η σημερινή εικόνα του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στο τέμπλο του ναού και που είναι διακοσμημένη με επάργυρη επικάλυψη, είναι έργο του ζωγράφου Σολωμού Φραγκουλίδη του 1954.Οι περισσότερες κύριες μεγάλες εικόνες του τέμπλου (Χριστός, Παναγία, Πρόδρομος, Άγιος Βασίλειος, Αγία Βαρβάρα, Άγιος Τρύφωνας, Σύναξη των Ταξιαρχών) ανήκουν στα τέλη του 19ου αιώνα και είναι έργο του Θεοδωρίδη (Θεοδόσιος Θεοδωρίδης). Η Σταύρωση, Το Αποστολικό και πλείστες μικρές εικόνες από το Δωδεκάορτο είναι επίσης έργο του ζωγράφου Θεοδόσιου Θεοδωρίδη. Στις εικόνες του Δωδεκάορτου συναντούμε και μερικές (5 ή 6) αρχαίες εικόνες του 15ου αιώνα. Αξιόλογες είναι η Γέννηση και η Βάφτιση του Χριστού.Στον εξωτερικό νότιο τοίχο της εκκλησίας, στα δεξιά της νότιας εισόδου δεσπόζει η ανάγλυφη προτομή του Αγίου Νικολάου πολιούχου της κοινότητας, έργο του δασκάλου Χριστόδουλου Κάνθου το 1911.Η εικόνα του Αγίου Νικολάου είναι θαυματουργή και επιτελεί πλήθος θαυμάτων σε πιστούς και ευλαβείς χριστιανούς που επικαλούνται με βαθιά πίστη και ευλάβεια την βοήθεια του Αγίου Νικολάου πρωτοπόρου της φιλανθρωπίας και προστάτου των πονεμένων.Ο ναός πανηγυρίζει στις 6 Δεκεμβρίου γιορτή του Αγίου. Οι κάτοικοι της κοινότητας και της γύρω περιοχής τον ευλαβούνται πολύ. Απόδειξη τούτου είναι ότι το όνομα του Αγίου δίδεται σε πολλά νεαρά αγόρια της κοινότητος και της περιοχής. Σίγουρα όταν τον επικαλεστούμε με ευσέβεια και πίστη να είμαστε βέβαιοι ότι θα μας συμπαρασταθεί σε κάθε δύσκολη στιγμή.
Ξωκλήσι Αποστόλου Ανδρέα
Το μοναδικό ξωκλήσι που έχει επιζήσει στον Πολύστυπο από τα πολλά που υπήρχαν στα Αρχαία χρόνια είναι το εκκλησάκι του Αποστόλου Ανδρέα.Βρίσκεται έξω από το χωριό, στα βόρεια, περίπου 300 μέτρα από την έξοδο του χωριού πάνω από το δρόμο που οδηγεί στο γειτονικό χωριό τα Λειβάδια και την Λευκωσία.Είναι το τελευταίο κατάλοιπο μιας πανάρχαιας μονής του Αποστόλου Ανδρέα του Πολύστυπου όπως ήταν γνωστός. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις έπαυσαν να υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια. Το ξωκλήσι του Αποστόλου Ανδρέα είναι το «καθολικό» δηλαδή ο επίσημος ναός της Μονής, που έπαυσε να λειτουργεί σαν Μονή γύρω στα 1898. Η μονή άκμαζε μέχρι το 1700 οπότε μια ισχυρή σεισμική δόνηση το 1708 και η επιδημία ευλογιάς που ακολούθησε αποδεκάτισαν τους μοναχούς και άρχισε η παρακμή.Η μικρή εκκλησία ήταν τοιχογραφημένη με τοιχογραφίες των αρχών του 16ου αιώνα (περίπου 1520). Στα 1867 ο ιερέας Παπα-Ιωάννης Παπα-Πέτρου από το διπλανό χωριό τα Λειβάδια Πιτσιλιάς, θεώρησε σκόπιμο καλώς ή κακώς να χαλάσει την εκκλησία γιατί σύμφωνα με κάποια πληροφορία, ένα σημείο στον νότιο τοίχο της ήταν ετοιμόρροπο. Ακολούθως ανήγειρε τον σημερινό ναό του οποίου οι διαστάσεις είναι πιο μεγάλες από τον αρχαίο ναό. Το πλάτος είναι περίπου κατά ένα μέτρο πιο μεγάλο και το μήκος κατά δύο μέτρα μεγαλύτερο. Η ανέγερση του νέου ναού συμπληρώθηκε στα μέσα Μαΐου του 1869. Σε μερικές πέτρες κτισμένες στους τοίχους εξωτερικά μπορεί ένας να διακρίνει κατάλοιπα τοιχογραφιών. Ο ναός εγκαινιάστηκε το 1877 επί Μελετίου Μητροπολίτου Κυρηνείας. Με την διάλυση της Μονής γύρω στα 1898 η Μονή και η περιουσία της περιήλθαν στην ιδιοκτησία της Ιεράς Μητροπόλεως Κυρηνείας εις την οποία διοικητικά ανήκε η Μονή. Έκτοτε τα κτήματα και τα περιβόλια της Μονής ενοικιάζοντο σε κατοίκους των γύρω κοινοτήτων. Το 1936 η Ιερά Μητρόπολη Κυρηνείας πώλησε το μεγαλύτερο μέρος των κτημάτων της Μονής σε πλειστηριασμό σε ομάδα ιδιωτών από την Άλωνα.Το ξωκλήσι σήμερα λειτουργεί 4 φορές τον χρόνο. Επίσης εδώ τελούνται διάφορα μυστήρια, ιδίως βαπτίσεις.Σαν αρχαίο Βυζαντινό μνημείο είναι κάτω από την προστασία και την επίβλεψη του Τμήματος Αρχαιοτήτων.Είναι ένας μονόκλιτος ναός με ξύλινη στέγη και αγκιστρωτά κεραμίδια, ένας τύπος μικρών ναών που έχει καθιερωθεί εδώ και αιώνες στην περιοχή του Τροόδους. Παρουσιάζει αξιόλογο ενδιαφέρον από απόψεως λατρείας, τέχνης, θρησκείας, ιστορίας και Λαογραφίας. Το τέμπλο της εκκλησίας που είναι του 18ου αιώνα είναι καταπληκτικό και από τα καλύτερα στην Κύπρο, σε μικρούς ναούς που βρίσκονται στην περιφέρεια. Ιδιαίτερα η Σταύρωση που είναι του 1700 προκαλεί την κατάνυξη, το δέος και την περισυλλογή στον ευλαβή προσκυνητή.Οι μικρές εικόνες του Δωδεκάορτου ψηλά στο Τέμπλο ανήκουν στον 16ο , 17ο , και 18ο αιώνα, ενώ οι κύριες εικόνες στο Τέμπλο (Χριστός, Παναγία, Πρόδρομος) ανήκουν στην ίδια εποχή. Η Εφέστια εικόνα του Αποστόλου Ανδρέα που είναι θαυματουργή είναι του 1851 «Δέησις Πέτρου Ιερέως και παντός του οίκου αυτού».Ο Άγιος Ανδρέας τιμάται πολύ στα γύρω χωριά και έχει επιτελέσει πολλά θαύματα σε ασθενείς που επικαλούνται την βοήθεια του.Δρασκελώντας ο ευλαβής προσκυνητής στο κατώφλι του μικρού ναού του Αποστόλου Ανδρέα στον Πολύστυπο, αισθάνεται να τον κυριαρχεί δέος και έκσταση. Αισθάνεται μια κατάνυξη. Η ψυχή του μεταρσιούται και αισθάνεται ότι βρίσκεται κοντά στον Θείο Δημιουργό και συνομιλεί μαζί του. Εδώ αισθάνεται μικρός, πέφτει σε βαθιά περισυλλογή, περίσκεψη, αισθάνεται την μεγαλοπρέπεια του θεού και επιθυμεί να γίνει καλύτερος θεοσεβής και ενάρετος με τις πρεσβείες και την βοήθεια τ’ Αγι’ Αντρειά όπως αποκαλούνε τον Άγιο Ανδρέα οι γύρω της περιοχής κάτοικοι.Μα και όταν ανοίξεις την πόρτα και βγεις έξω αφού προσκυνήσεις με ευλάβεια τον Άγιο, το σκηνικό θα είναι περίπου το ίδιο. Μπροστά σου εκτυλίσσεται ένα θαύμα. Ένα καταπράσινο χαλί από λεπτοκαριές απλώνεται μπροστά σου. Κάπου κάπου ξεπροβάλλουν θεόρατες καρυδιές ιδιαίτερα στο χείλος και τις όχθες του «ποταμού», ενώ η μουσική πανδαισία των Ωδικών πτηνών συνεχίζει το σκηνικό που εζούσε πριν από λίγο στο εσωτερικό του ναού. Το παραδεισένιο τοπίο που απλώνεται μπροστά σου σε συναρπάζει ενώ η ανεπανάληπτη τρίλια των αηδονιών την άνοιξη υμνολογεί τον Πλάστη του Παντός. Δεν θέλει να φύγεις αλλά κάποτε ίσως το στομάχι σε διατάζει. Προσπερνάς με σεβασμό τις τρεις αιωνόβιες ελιές που συντροφεύουν εδώ για αιώνες τον Άγιο Ανδρέα, ενώ αποχαιρετάς με δέος τις δύο πελώριες βασιλικές βελανιδίες που για αιώνες τώρα αποτελούν τους δυο παραστάτες του Αποστόλου Ανδρέα του Πολύστυπου εδώ στην Βόρεια Πιτσιλιά.Πριν αναχωρήσεις δίνεις μια ρητή υπόσχεση στους παραστάτες δρύες του Αποστόλου Ανδρέα, πως θα ξανάρθεις το συντομότερο και ιδιαίτερα στις 30 του Νιόβρη όπου πανηγυρίζει.Κείνη την ημέρα θα κατεβεί από τον θρόνο του, θα βγει έξω στο προαύλιο αν είναι καλοκαιρία και θα σε καλωσορίσει και σένα και τους υπόλοιπους εκτιμητές του και θα σου δώσει τις ευλογίες του για να σε συνοδεύουν σε κάθε βήμα της ζωής σου….Θα σε περιμένει……